Technologie informacyjne

Technologie informacyjne i komunikacyjne towarzyszą człowiekowi od zawsze. Ewoluują i doznają przełomów wspierając zmiany ekonomiczne, społeczne i polityczne. Oto krótka historia rozwoju technologii informacyjnych.

Prehistoria informacyjna

Człowiek zawsze cenił informację. W czasach pradawnych wiedza o tym, które rośliny są jadalne, a które trujące albo gdzie znaleźć najepsze tereny łowieckie była kluczowa dla przetrwania wędrujących plemion. Z czasem, wraz z pojawieniem się rolnictwa, hodowli i kolejnych wynalazków kluczowym stało się zapisywania wiedzy. Wiedzy, którą można było przekazać dalej: innym członkom plemienia czy kolejnym pokoleniom.

Pismo

Do pewnego momentu wszystko opierało się o tradycję ustną. Mity, legendy, pieśni czy modlitwy pełniły różne funkcje, a jedną z nich było utrwalanie i przekazywanie informacji. Z czasem jednak człowiek zaczął zapisywać ją w sposób bardziej trwały: czy to poprzez malowidła naskalne czy też przez wynalezione w końcu pismo. Ostatecznie stało się ono wiodącą technologią informacyjną, z którą ludzkość weszła ze starożytności w średniowiecze.

Człowiek na różne sposoby udoskonalał pismo, a także jego zastosowania. Pieśni, poematy, sztuki teatralne, modlitwy, kroniki, księgi rachunkowe – wszystko było zapisywane. Na początku ręcznie, na tabliczkach glinianych i papirusie, z czasem na papierze. W końcu, dzięki Gutenbergowi, w formie drukowanej. Obok świętych ksiąg, kronik czy ręcznie pisanych listów pojawiły się pierwsze skierowane do mas książki, ulotki czy w końcu gazety. Wprawdzie prasa była już znana w starożytnych Chinach, ale dopiero gazety drukowane dały początek kolejnej technologii informacyjnej: mediom masowym. Obok nich ogromne znaczenie miały też wydawnictwa naukowe, które przyspieszyły wymianę wiedzy, co z kolei ułatwiło kolejne odkrycia i wynalazki torując drogę do rewolucji przemysłowej.

Technologie informacyjne: era komunikacji analogowej

Potrzeba coraz szybszej wymiany informacji doprowadziła na początku XIX wieku do przełomu w łączności. Obok listów roznoszonych przez gońców czy poczty wprowadzony został oparty o transmisję sygnału po kablu telegraf, a wkrótce po nim telefon. Kolejni wynalazcy szukali jednak sposobu na oderwanie się od ograniczeń fizycznego połączenia nadawcy i odbiorcy co doprowadziło do opanowania komunikacji z użyciem fal radiowych. 

Równie ważnym było wynalezienie fotografii, która umożliwiła w końcu skuteczniejszy od działań malarzy zapis obrazu. To z kolei dało początek technologii obrazu ruchomego czyli filmu. Z czasem popartego wprowadzeniem dźwięku i koloru. Dźwięk zaczęto też utrwalać na płytach gramofonowych, które z kolei zostały zastąpione przez kasety magnetofonowe.

Opanowanie transmisji poprzez fale radiowe otwarło drogę do kolejnych zastosowań: wprowadzono łączność krótkofalową, nową formę medium masowego czyli radio, w końcu też transmisję ruchomych obrazów: telewizję. Wystrzelenie pierwszych sztucznych satelitów w połowie XX wieku otwarło z kolei możliwość łączności na globalną skalę co dało początek telewizji satelitarnej czy też technologii geolokalizacji GPS. Dalszy postęp doprowadził do wprowadzenie telefonów bezprzewodowych: komórkowych i satelitarnych.

Jednocześnie w zaciszu wojskowych i akademickich centrów badawczych rodziły się dwa kolejne przełomowe wynalazki: komputer i internet. Tak rozpoczęła się era technologii cyfrowej.

Era cyfrowa

Pod koniec XX wieku w krajach rozwiniętych większość ludzi mogła już sobie pozwolić na stacjonarny komputer osobisty często podłączony do internetu oraz telefon komórkowy. Większość gospodarstw domowych krajów rozwiniętych miała na wyposażeniu wcześniejsze analogowe aplikacje technologii informacyjnej: radioodbiornik, telewizor, magnetofon, telefon stacjonarny, aparat fotograficzny, a często też magnetowid, kamerę czy nawet telewizję kablową.

Na początku XXI wieku rewolucja cyfrowa wprowadziła szereg nowych wynalazków wypierających analogowe rozwiązania. Płyty CD wyparły kasety magnetofonowe zaś płyty DVD kasety wideo, aparaty cyfrowe zdominowały fotografię, a cyfrowe kamery wideo podniosły jakość obrazu i dźwięku na nowy poziom. To z kolei doprowadziło do cyfryzacji radia, telewizji czy kina. Telefony komórkowe sprawiły, że telefonia stacjonarna straciła rację bytu. Z kolei internet rozpoczął proces konwergencji mediów. Pojawiły się też nowe media: portale internetowe czy media społecznościowe. 

W krótkim czasie okazało się, że globalna sieć może z powodzeniem posłużyć do taniej łączności: zarówno wysyłanie wiadomości czy dokumentów, a później także rozmowy głosowe czy nawet wideo można z powodzeniem prowadzić mając tylko internet. W tym samym czasie postępowała dalsza miniaturyzacja i przyspieszanie komputerów, pojawiły się palmtopy i czytniki oparte o papier elektroniczny. Domyślną formą komputera stał się przenośny laptop. Wszystko to doprowadziło w końcu do kolejnej rewolucji: rewolucji mobilnej.

Rewolucja mobilna

Pojawienie się smartfonów zmieniło sposób w jaki przeciętny człowiek styka się z technologią informacyjną. Nagle okazało się, że wszystkie cyfrowe usługi mogą znaleźć się w małym, podłączonym do internetu urządzeniu mieszczącym się w kieszeni każdego. Mnóstwo aplikacji straciło rację bytu. Zniknęły odtwarzacze CD czy mp3, kompaktowe aparaty fotograficzne czy dyktafony. W komórkę wbudowana została nawigacja. Smartfony spopularyzowały social media, zakupy przez internet czy gry mobilne absorbując znaczną część uwagi ludzi na całym świecie. Okazały się być urządzeniami jeszcze bardziej uniwersalnymi niż laptopy. Spowodowały też rozwój technologii chmurowych (ang. cloud computing), streamingu audio czy wideo, a także umożliwiły pierwsze poważne eksperymenty z cyfrowym rozszerzeniem rzeczywistości (ang. XR – extended reality). Smartfony dla większości ludzi stały się podstawowym nośnikiem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Stały się podstawowym sposobem na kontaktu ze światem.

Technologie informacyjne przyszłości

Czy to koniec postępu? Ależ skąd. Na początku 2023 roku rozpoczął się kolejny przełom: popularyzacja modeli generatywnej sztucznej inteligencji (ang. generative AI). Jest jeszcze za wcześnie by ocenić wszystkie tego implikacje. Wiele jednak wskazuje na to, że szykuje się przełom na miarę internetu czy rewolucji mobilnej. Technologie informacyjne i technologie komunikacyjne są dziś ważniejsze niż kiedykolwiek.